تحلیل تاریخی مهم‌ترین منابع تأثیرگذار در علوم قرآن در قرن چهارم

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 کادر علمی و پژوهشگر گروه تفسیر و علوم قرآن، پژوهشکدۀ مطالعات اسلامی جامعه الزهرا

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
برای جریان‌شناسی علمی منابع علوم قرآن، نگارشی منظم که عوامل مؤثر بر تطور آن‌ها را با تحلیل تاریخی، برای دانش‌پژوهان این رشته به تصویر بکشد، موجود نیست.‌ پژوهش کیفی حاضر، با رویکرد تفسیری و تکنیک قیاسی، داده‌های تحلیلی را دربارة «تأثیرگذاری مهم‌ترین نگارش‌های علوم‌ قرآن در قرن چهارم»، برای مخاطبان تخصصی این رشته، بیان کرده‌است. در مجموع، نگارش‌های علوم‌ قرآن در آن قرن، تأثیرگذاری قابل‌توجهی از حیث ساختاری، محتوایی و تکمیل مباحث جامع این حوزه، نداشته‌اند. جامع‌البیان طبری، در بحث سبب نزول، تأثیرگذاری مطلوبی داشته؛ اما عجائب‌علوم‌القرآن، از حیث جامع‌بودن، دارای سطحی متوسط است؛ اما تک‌نگاری ابن‌مجاهد در علم قرائت، تأثیرگذارتر از این کتاب و سایر کتب بوده‌است. تفسیر نعمانی و تعریف شصت مبحث برای علوم قرآن، به غنای محتوایی کتب جامع این حوزه کمک نکرده؛ ولی در تنوع‌بخشیدن و توسعه‌دادن به تفکر و دانش مذکور، مؤثر بوده‌است. متشابه‌القرآن ترشیزی، به تک‌بحث متشابه و تأویل،  غنای علمی داده‌است؛ اما در بحث جامع علوم ‌قرآن، جریان‌سازی نمی‌کند. رهاورد فهم این مطالب، می‌تواند کامل‌کنندة سرفصل دروس تخصصی رشتة علوم قرآن، برای مطالعة منابع تاثیرگذار این حوزه و عوامل مؤثر بر نگارش آن باشد و به فهم جریان این علم و ارتقای دانش و بینش کمّی و کیفی دانش‌پژوهان، در «تاریخ منابع علوم‌قرآن»، کمک بکند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical Analysis of the Most Influential Sources in Quranic Sciences in the Fourth Century

نویسندگان [English]

  • Najmeh Najm 1
  • Mohammadali Mahdavirad 2
1 Quran and Hadith Sciences, PhD, Faculty member of research center of Jamiat al-Zahra
2 Associate Professor of Department of Quran and Hadith Sciences, Tehran University
چکیده [English]

Abstract
For the scientific flow of the sources of Quranic sciences, there is no regular writing that depicts the factors affecting the evolution of these sources through historical analysis for scholars. This qualitative research, with interpretive approach and deductive technique, has provided analytical data on "the impact of the most important writings of Quranic sciences in the fourth century". In general, research works on Quranic sciences, in the fourth century, did not have a significant impact in terms of structure, content and completion of comprehensive discussions. Jami al-bayan, Tabari’s book, has had a favorable effect on the occasion of revelation, but Ajayeb Uloom al –Quran, in terms of comprehensiveness is in the middle level. Ibn Mujahid's monograph on the science of recitation has been more influential than Ajayeb al-Quran and other works. Nomani's interpretation and definition of sixty topics for Quranic sciences, however, have not contributed to the richness of the content of comprehensive books in this field; But it has been effective in diversifying and developing the knowledge regarding Quranic and Hadith sciences. Motashabeh Al-Quran written by Torshizi has given scientific richness to the issue of Motashabeh and Ta’vil, but regards to comprehensive discussion of Quranic sciences, it did not lead to scientific flow. Correction and completion of specialized courses, studying the influential sources in the field of Quranic sciences and the affective factors, understanding the flow of Quranic knowledge, Promoting f quantitative and qualitative knowledge and insight of scholars can be derived from the achievements of this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic sciences
  • Al-Bayyan University
  • Wonders of Quranic sciences
  • Ibn Mujahid monograph
  • Tafsir Nomani
  • Similar to the Quran
دوره 2، شماره 4
اسفند 1398
صفحه 5-24
  • تاریخ دریافت: 10 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 10 خرداد 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 10 خرداد 1401